مقابله با اخبار کذب در شبکه های اجتماعی

فرهنگ انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی چیست و چگونه باعث جلوگیری از اخبار کذب شوید با دیجیتالیا همراه شوید .

شایعه پدیده‌ای اجتماعی و روانی به معنی بیان مسائل بی‌پایه و اساس و انتشار آن‌هاست. این امر به خصوص هنگامی که این شایعات به حریم خصوصی افراد دیگر مرتبط است اهمیت و خطر بیشتری پیدا می‌کند. امروزه شبکه‌های اجتماعی به انتشار شایعات و اخبار دروغین تسریع بخشیده‌اند به طوری‌ که این امر به یکی از مهم‌ترین مسائل و معضلات رایج استفاده از شبکه‌های اجتماعی در ایران و سراسر دنیا تبدیل‌ شده‌است.

تقریبا محال است کاربر یکی از شبکه‌های اجتماعی باشید و در طول روز با اطلاعات نادرست و دروغ مواجه نشوید و حتی ممکن است به‌طور ناخواسته موجب پخش این شایعات در شبکه‌های اجتماعی شوید. پخش و انتشار یک شایعه در شبکه‌های اجتماعی شاید با فشردن دکمه بازنشر کسری از ثانیه زمان برد، اما تاثیرات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی این کار می‌تواند بسیار وسیع و دور از تصور کاربران باشد.

عموما کسانی که تمامی اخباری را که در فضای مجازی مشاهده می‌کنند را باور کرده و به بازنشر آن‌ها کمک می‌کنند، از جانب دوستان و آشنایان به دلیل انتشار اطلاعات جعلی متهم به بی‌احتیاطی و سطحی‌نگری شده و این مشخصه در طولانی‌مدت موجب آسیب‌های روانی و اجتماعی برای آنان خواهد شد. لذا نیاز است که این پدیده رایج در شبکه‌های اجتماعی را که گاه ریشه در عقاید و باورهای فرهنگی دارد و می‌تواند به‌عنوان بیماری اجتماعی نیز محسوب شود را شناخته و راه‌های مقابله با آن‌ها را شناسایی کنیم.

 

فرهنگ انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی

در این آگاهی رسان قصد داریم برخی از انواع رایج شایعات در دنیای مجازی به همراه مثال‌هایی از آن‌ها را بیان کنیم و راه‌کارهای مقابله با این گونه شایعات در شبکه‌های مجازی و اجتناب از حضور در حلقه مروجان شایعات و اطلاعات دروغین را بیان کنیم.

مرگ چهره‌های مشهور. شاید یکی از رایج‌ترین شایعات در دنیای مجازی انتشار دروغین مرگ چهره‌های مشهور و شناخته‌شده باشد. این پدیده در کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا رواج بسیاری داشته است و متاسفانه در سال‌های اخیر در ایران نیز روند رو به افزایشی داشته و بارها خبر فوت هنرمندان، بازیگران، فوتبالیست‌ها، رجل سیاسی و منتشرشده است.

این امر به صورتی شایع شده است که اخیرا با فوت یک شخصیت معروف و محبوب جامعه، بیشترین تلاش‌های خبرنگاران صرف گرفتن تاییدیه موثق برای خبر فوت وی می‌شود. دلیل این رفتار را جامعه شناسان در شهرت و سعی و رقابت افراد و رسانه‌ها برای پوشش خبری اخبار مربوط به چهره‌های معروف و شناخته‌شده می‌دانند. برای مقابله با این روند و جلوگیری از حضور در چرخه انتشار خبر مرگ افراد می‌توان از اطلاعات مندرج در خبرگزاری‌های شناخته‌شده و معتبر استفاده کرد.

فرهنگ انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی

پیام‌های جعلی با محتواهای برانگیزنده احساس. این نوع از شایعات پیش‌تر در سرویس‌های رایانامه‌ای رایج بوده و اخیرا در شبکه‌های اجتماعی شیوع بیشتر و وسیع‌تری یافته‌اند. عموما این پیام‌ها شامل مطالبی نظیر کمک به یافتن کودک گم‌شده و یا آسیب‌دیده با درخواست بازنشر مطلب هستند که با برانگیختن احساسات مخاطب سعی در پخس این خبر جعلی دارند.

برخی نیز با وعده دستاورد مالی برای کاربران آنان را ترغیب به بازنشر اطلاعات جعلی می‌کنند. باید گفت که با اطلاع‌رسانی‌های صورت گرفته از جانب رسانه‌های گوناگون این مورد از شایعات کاهش محسوسی داشته و کاربران دیگر مانند قبل در دام انتشار اخبار جعلی ازاین‌دست نمی‌افتند. برخی از این مطالب جعلی حاوی هرزنامه‌ها و بدافزارها هستند که لزوم اجتناب از انتشار آن‌ها را بیش از پیش بااهمیت می‌سازد.

 

شایعات انتخاباتی. مسائل انتخاباتی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مسائل سیاسی جامعه هستند. به دلیل اهمیت و حساسیت موضوع و توجه افکار عمومی به آن اخبار مربوط به انتخابات با سرعت بسیار زیادی به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی انتشاریافته و موجب تحریک جریان‌ها و افراد می‌شود. در این میان بسیاری از اخبار جعلی نیز توسط افراد و گروه‌های مختلف منتشر می‌شوند که می‌توانند زمینه‌ساز ناآرامی‌های اجتماعی و سیاسی شوند.

در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی اخبار جعلی مبنی بر قطع ارتباطات اینترنتی و مجازی پیش از انتخابات و ایجاد تردید در صحت و سلامت انتخابات پس از رأی‌گیری در برخی شعب موجب بروز نگرانی‌های عمده و در برخی موارد درگیری‌ها و آشوب‌های محلی گردید. لزوم یکپارچگی در اطلاع‌رسانی از سوی نهادهای رسمی و مراجعه افراد به این نهادها جهت اطمینان از نتایج ازجمله راه‌کارهای مقابله با شایعات انتخاباتی در شبکه‌های مجازی است.

 

فرهنگ انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی

اخبار کذب در مورد شبکه‌های اجتماعی. اخیرا یکی از موارد رایج شایعات در شبکه‌های اجتماعی ایجاد تردید و شائبه در مورد خود شبکه‌های اجتماعی است. یک از مثال‌های این اخبار رواج شایعه پرداخت حق عضویت کاربران (مگر با انجام اقدام خاصی که خود می‌تواند با مقاصد فریبکارانه و مخرب همراه باشد) در هنگام فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و یا فروش اطلاعات شخصی کاربران توسط این شبکه‌ها است. باید توجه شود به‌هرحال فعالیت در شبکه اجتماعی و نشر اطلاعات می‌تواند مورد سوءاستفاده واقع شود، لذا حصول اطمینان از صحت و شایستگی شبکه اجتماعی و اعتماد به آن لازمه فعالیت در آن است.

 

شایعات مربوط به خطرات. این مورد را می‌توان یکی از تاثیرگذارترین پدیده‌های اجتماعی حاصل از شبکه‌های اجتماعی دانست. “زلزله سنگین تهران”، “آلودگی و مسموم بودن دلسترها”، “آلودگی آب‌معدنی و زمان‌بندی آب شهرها”، “خرماهای مسموم شده داعش و نوشابه‌های فلج‌کننده”، “نوشابه‌های مرگبار و کالباس‌های فلج‌کننده”، “اسیدپاشی در میدان هفت‌تیر”، “امروز صبح به‌صورت دوست دخترخاله‌ام در میدان توحید اسیدپاشی شد” و ” پزشکان می‌گویند مصرف قند باعث ازکارافتادن ریه‌ها خواهد شد” ازجمله شایعات اجتماعی در شبکه‌های مجازی هستند که هرروز نیز دامنه وسیع‌تری از منظر تأثیرگذاری و ایجاد مسائل و چالش‌های گسترده اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی می‌یابند. این پدیده موجب ایجاد نگرانی‌های گسترده اجتماعی و تشویش افکار عمومی می‌شود و در حالت شدیدتر می‌تواند موجب بروز ناامنی‌ها و بی‌اعتمادی‌های گسترده نسبت به نهادهای دولتی شوند.

 

استفاده از عقل سلیم و قدرت تحلیل یکی از ابزار مقابله با شایعات اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی است. دروغ بودن برخی از اخبار و شایعات به‌ویژه در حوزه سلامت و مسائل فردی به‌قدری واضح و روشن است که بازنشر آن‌ها توسط افراد نشان از تفکر سطحی و عدم تعقل کافی برای تحلیل درست و منطقی بودن اخبار دارد. محققین حوزه‌های علوم اجتماعی پیشنهاد می‌کنند همیشه در مواجهه با خبری که ظن شایعه به آن دارید، از خود سوال کنید: «چه کسی از انتشار این خبر سود می‌برد؟». در بسیاری از موارد به راحتی منشا خبر و علت پخش‌شدن آن معلوم می‌شود و شایعه‌بودن خبر را مشخص می‌سازد. البته در بسیاری از موارد، شایعات ناشی از شوخی ساده فرد یا افرادی است که شایعه‌پراکنی آن‌ها به طور اتفاقی فراگیر می‌شود.

 

برخی از اخبار منتشرشده در مورد حریم خصوصی افراد و به‌ویژه دختران جوان موجب بازی با آبرو حیثیت آنان می‌شود و تبعات تلخی مانند افسردگی و گاه خودکشی برای کسانی که موضوع این شایعات هستند خواهند داشت. رعایت اخلاق و احترام به حریم خصوصی افراد یکی دیگر از موانع انتشار اخبار دروغین غیراخلاقی خواهد بود که در آگاهی‌رسان‌های سری «فرهنگ انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی» به‌تفصیل در مورد این اصول و لزوم رعایت اخلاق در شبکه‌های اجتماعی بحث گردید. رویکرد دیگر همان‌گونه که پیش‌تر نیز گفته شد مراجعه به خبرگزاری‌های رسمی و معتبر برای بررسی صحت‌وسقم خبر است.

 

راه‌کار جالب و بسیار کاربردی دیگری که اخیرا رشد کرده است ایجاد وب‌گاه‌های اطلاع‌رسان در مورد شایعات رایج و اخبار دروغ فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است که مخاطب می‌تواند با مراجعه به آن‌ها لیست شایعات روز را مشاهده کرده و با ارتباط با گردانندگان آن‌ها از صحت‌وسقم اخبار اطمینان حاصل کند؛ وب‌گاه‌هایی که با جست‌وجو در محیط وب امکان دسترسی به آن‌ها وجود دارد. اخیرا محققین علوم کامپیوتر دانشگاه شفیلد در تلاش برای ایجاد ابزار دروغ‌سنج برای مقابله با شایعات و دروغ‌های فضای مجازی به شکل فعال و به‌روز هستند که در صورت ایجاد و استفاده از این گونه ابزار‌ها تا حدی زیاد می‌توان از شیوع اخبار جعلی و شایعات در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جلوگیری نمود.

 

فرهنگ انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی

در انتها توجه کنید که شایعه پدیده‌ای اجتماعی است که با ظهور شبکه‌های اجتماعی و در فضای مجازی فرصت بسیار بیشتری برای توسعه و رشد داشته است و این مسئله موجب بروز مسائل و چالش‌های بسیاری در عرصه اجتماعی و فرهنگی گردیده است. تلاش‌های بسیاری برای مقابله با شایعات از سوی نهادهای ذی‌ربط صورت گرفته است بااین‌حال این پدیده متوقف نشده و می‌توان گفت در حال رشد و شتاب بیشتری به دلیل گستره تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر زندگی روزمره مردم و کاربران است. مهم‌ترین و قابل‌اعتمادترین عامل جلوگیری از کمک به شیوع اخبار دروغین را قدرت تشخیص و عقل سلیم فردی می‌توان دانست که با ایجاد آگاهی در مورد لزوم تحقیق و بررسی در مورد صحت‌وسقم خبر مشاهده‌شده رشد بیشتری می‌یابد و درنهایت کاربر را ملزم به انتخاب راه نسبتا دشوار اما منطقی بررسی پیش از نشر و اطلاع‌رسانی یک شایعه می‌کند. در کل می‌توان با رعایت یک قانون کلی از گسترش شایعات جلوگیری کرد:

اگر از صحت و موثق بودن مطلبی در شبکه‌های اجتماعی اطمینان کامل نداریم از بازپخش آن به صورت جد پرهیز کنیم